بازتوانی و اصلاح عملکرد شناختی چیست؟
بازتوانی و اصلاح عملکرد شناختی (CRT) یک روش درمانی است که برای بهبود عملکرد شناختی، مانند توجه، حافظه، اجرای عملیات شناختی و تصمیم‌گیری استفاده می‌شود. این روش برای درمان افرادی که به علت صدمات مغزی، بیماری‌های عصبی، افسردگی، اضطراب و یا سن بالا مشکلات شناختی دارند، مفید است. CRT شامل تمرینات شناختی است که در آن، فرد برای بهبود عملکرد شناختی خود، مجموعه ای از وظایف شناختی مانند توجه، حافظه کاری، تصمیم گیری و اجرای عملیات شناختی را با روش‌های مختلفی تمرین می‌کند.
برخلاف روش‌های درمانی دیگر، CRT به فرد اجازه می‌دهد که تمرینات شناختی را در محیط خانه و در زمانی که بهترین حالت ذهنی را دارد، انجام دهد. همچنین، CRT برای تقویت عملکرد شناختی در زندگی روزمره فرد نیز مفید است. بازتوانی و اصلاح عملکرد شناختی در بسیاری از موارد مفید است و می‌تواند عملکرد شناختی در بسیاری از افراد را بهبود بخشد. با این حال، در صورتی که شما مشکلات شناختی دارید، بهتر است با یک پزشک متخصص در این زمینه مشورت کنید تا بهترین روش درمانی برای شما تعیین شود.
کاربرد بازتوانی و اصلاح عملکرد شناختی (CRT)
بازتوانی و اصلاح عملکرد شناختی (Cognitive Remediation Therapy – CRT) برای بهبود عملکرد شناختی در افرادی که به علت اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب، اختلالات خلقی، اختلالات دوقطبی و اختلالات اسکیزوفرنی به مشکلات شناختی برخورد می‌کنند، استفاده می‌شود. CRT می تواند به عنوان یک روش درمانی مؤثر برای بهبود عملکرد شناختی در افرادی که با مشکلات شناختی نظیر ناتوانی در حل مسائل، ناتوانی در تمرکز، ضعف حافظه و ناتوانی در برنامه‌ریزی روزانه مواجه هستند، به کار گرفته شود. CRT با استفاده از تمریناتی که به منظور تقویت و افزایش قابلیت های شناختی مانند حافظه، توجه، پردازش اطلاعات و مهارت‌های تفکر طراحی شده‌اند، عملکرد شناختی را تقویت می‌کند. این بازتوانی شناختی می‌ت واند عملکرد روزانه فرد همچون کار، تحصیل و روابط شخصی را بهبود بخشیده و به افزایش کیفیت زندگی آن ها منجر گردد. این موارد به عنوان مهمترین کاربرد CRT در نظر گرفته می شوند.
CRT برای افراد سالم هم کاربرد دارد؟
اگرچه CRT به طور کلی برای افرادی با مشکلات شناختی طراحی شده است، اما تحقیقات نشان داده است که این روش می‌تواند برای افراد سالم نیز مناسب باشد. به عنوان مثال، یک تحقیق در سال ۲۰۱۹ نشان داد که تمرینات CRT می‌تواند توانایی های شناختی افراد سالم را در حوزه هایی مانند توجه، حافظه و حل مسئله بهبود بخشد. بنابراین، اگرچه CRT برای افراد با مشکلات شناختی طراحی شده است، اما این روش می‌تواند برای افراد سالم نیز مفید باشد و بهبود عملکرد شناختی آنان را ایجاد کند. با این حال، بهتر است قبل از شروع هرگونه برنامه تمرینی، با یک متخصص مشورت کنید تا بر اساس نیاز های شما بهترین روش بازتوانی شناختی را برای شما تعیین کند.
مزایا و معایب CRT
بازتوانی و اصلاح عملکرد شناختی (Cognitive Remediation Therapy – CRT) مزایا و معایبی دارد که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم:
مزایا
- بهبود قابل توجه در عملکرد شناختی فرد به عنوان نتیجه‌ی جلسات CRT
- ارائه آموزش و تمرین مهارت‌های شناختی به افراد، که می‌تواند بهبود قابل توجهی در کیفیت زندگی فرد داشته باشد
- کاهش ناراحتی و اضطراب ناشی از مشکلات شناختی و بهبود روابط شخصی و اجتماعی فرد
- روش درمانی غیر دارویی برای بهبود عملکرد شناختی
معایب
- نیاز به تعهد و همکاری فرد در انجام تمرینات شناختی برای رسیدن به نتایج موفق
- معمولاً نیاز به جلسات مکرر و در برخی موارد طولانی برای بهبود قابل توجه در عملکرد شناختی
- محدودیت در دسترسی به این روش در برخی مناطق و کشورها
- ممکن است برای برخی افراد با اختلالات شناختی شدید، موثر نباشد
لازم به ذکر است که با توجه به اینکه CRT به عنوان یک روش درمانی نسبتاً جدید است، نیاز به بیشترین تحقیقات و آزمایش ها برای ارزیابی دقیق تر مزایا و معایب آن وجود دارد.
CRT به چه شکل انجام می شود؟
بازتوانی و اصلاح عملکرد شناختی (CRT) به روش های مختلفی انجام می شود، اما برخی از اصول عمومی این روش به شرح زیر می‌باشد:
۱. ارزیابی اولیه: در ابتدا، یک ارزیابی شناختی اولیه برای بررسی توانایی های شناختی فرد انجام می شود. این ارزیابی شامل مجموعه ای از تست های مختلف شناختی مانند تست حافظه، توجه و حل مسئله است. با توجه به نتایج این ارزیابی، یک برنامه بازتوانی شناختی برای فرد طراحی می‌شود.
۲. تمرینات شناختی: در مرحله بعد، تمرینات شناختی مختلف برای بهبود توانایی های شناختی فرد انجام می شود. این تمرینات ممکن است شامل بازی های شناختی، تمرینات حل مسئله، تمرینات توجه و تمرینات حافظه باشند.
۳. بازخورد: در هر مرحله از بازتوانی شناختی، بازخورد به فرد ارائه می‌شود. این بازخورد می تواند شامل توضیحات در مورد عملکرد فرد در تمرینات شناختی و ارائه راهکار هایی برای بهبود عملکرد در آینده باشد.
۴. تنظیم و تطبیق: برنامه بازتوانی شناختی برای هر فرد بر اساس نیاز های خاص او تنظیم و تطبیق می‌شود. به عنوان مثال، اگر فرد مشکلاتی در حوزه توجه دارد، برنامه بازتوانی شناختی برای بهبود توانایی توجه او طراحی می‌شود.
۵. تمرین در خانه: فرد باید تمرینات شناختی مورد نیاز خود را در خانه نیز انجام دهد. بدین منظور، به او راهکار هایی برای تمرین در خانه ارائه می‌شود که می تواند شامل تمرین های روزانه در خانه با استفاده از نرم‌افزار های کامپیوتری و موبایل باشد.
بازتوانی و اصلاح عملکرد شناختی (CRT) برای کودکان نیز قابل انجام است؟
بله، بازتوانی و اصلاح عملکرد شناختی (Cognitive Remediation Therapy – CRT) برای کودکان نیز قابل انجام است. در واقع، CRT می تواند برای کودکان و نوجوانانی که با مشکلات شناختی مانند ناتوانی در حل مسائل، ناتوانی در تمرکز، ناتوانی در حافظه و ناتوانی در برنامه‌ریزی روزانه مواجه هستند، مؤثر باشد. استفاده از CRT برای کودکان ممکن است شامل تمریناتی مانند تمرینات حافظه، تمرینات توجه، تمرینات اجرای چند فعالیت همزمان، تمرینات مدیریت زمان و… باشد. همچنین، CRT ممکن است شامل تمرینات روان شناختی مانند تمرینات تفکر مثبت و مدیریت افکار منفی نیز باشد.
مهمترین هدف CRT در کودکان و نوجوانان، بهبود در عملکرد شناختی، افزایش قابلیت های شناختی و بهبود روزانه کودک در فعالیت هایی مانند تحصیل، بازی و روابط اجتماعی است. با تقویت و افزایش مهارت های شناختی کودک، می‌توان به کاهش نگرانی ها و اضطراب های کودک، بهبود ارتباطات اجتماعی و بهبود کیفیت زندگی آن ها کمک کرد. لازم به ذکر است که CRT برای کودکان نیاز به طرح درمانی و تمرینات با توجه به سطح توانایی شناختی کودک دارد. همچنین، برای کودکان کوچک، CRT به عنوان یک روش درمانی نیاز به مداخله و حمایت والدین و خانواده دارد تا بهبود قابل توجهی در عملکرد شناختی کودک ایجاد شود.
پیش از انجام بازتوانی و اصلاح عملکرد شناختی (CRT) باید چه نکاتی را مورد توجه قرار داد؟
قبل از انجام بازتوانی و اصلاح عملکرد شناختی (Cognitive Remediation Therapy – CRT)، برخی نکات زیر باید مورد توجه قرار گیرد:
تشخیص دقیق بیماری: ابتدا باید اطمینان حاصل کرد که مشکلات شناختی فرد به چه بیماری یا اختلالی بر می گردد. برای این منظور، می‌توانید با متخصصین روان شناسی و روان پزشکی مشورت کنید.
انتخاب متخصص مناسب: برای انجام CRT، باید به متخصصین مجرب و متخصص در این زمینه مراجعه کرد. بهتر است که متخصص انتخابی تجربه کافی در درمان اختلالات شناختی داشته باشد.
چطور می توان نتیجه مطلوب را از بازتوانی و اصلاح عملکرد شناختی (CRT) به دست آورد؟
برای به دست آوردن نتیجه مطلوب از بازتوانی و اصلاح عملکرد شناختی (Cognitive Remediation Therapy – CRT)، می‌توان از راهکار های زیر استفاده کرد:
تعهد و همکاری: فرد باید تعهد کافی نسبت به برنامه درمانی CRT داشته و با متخصص درمانی همکاری کند. به عنوان مثال، فرد باید در تمامی جلسات درمانی حضور داشته باشد و تمرینات شناختی را به درستی انجام دهد.
رعایت برنامه درمانی: فرد باید برنامه درمانی CRT را به دقت رعایت کند و تمرینات شناختی را به درستی انجام دهد. همچنین، باید به تمامی پیشنهادات متخصص درمانی گوش کند.
تشویق فرد برای تمرینات شناختی در خانه: برای افزایش اثربخشی CRT، ممکن است نیاز باشد تا فرد در خانه نیز تمرینات شناختی انجام دهد. در این صورت، باید به فرد تحریک کافی برای انجام تمرینات شناختی در خانه داده شود.
بررسی پیشرفت درمانی: باید پیشرفت درمانی فرد را به طور دوره‌ای توسط متخصص بررسی کرد و در صورت لزوم برنامه درمانی را تغییر داد.
انطباق با سطح توانایی شناختی فرد: از آنجا که CRT باید با توجه به سطح توانایی شناختی فرد تعیین شود، باید برنامه درمانی را به گونه‌ای طراحی کرد که با سطح توانایی شناختی فرد انطباق داشته باشد.
رعایت شرایط محیطی: برای افزایش اثربخشی CRT، باید شرایط محیطی مناسبی در جلسات درمانی فراهم شود. برای مثال، باید در یک محیط آرام و بدون تشویش جلسات درمانی برگزار شود.
هزینه CRT چقدر است؟
بازتوانی و اصلاح عملکرد شناختی (CRT) برای افرادی که با مشکلات شناختی مانند ناتوانی یادگیری، اختلالات توجه و هیجانی، اختلالات خلقی و سایر مشکلات مرتبط مواجه هستند، می‌تواند بهبود چشمگیری در کیفیت زندگی آنان ایجاد کند. اما هزینه این نوع بازتوانی برای بسیاری از افراد – به دلیل هزینه بالای آن – می‌تواند یکی از عوامل محدود کننده باشد. هزینه بازتوانی و اصلاح عملکرد شناختی بسته به موارد مختلفی مانند محل ارائه خدمات، نوع تکنیک های درمانی و تخصص مورد نیاز برای ارائه خدمات، ممکن است بین چند صد هزار تا چند میلیون تومان باشد.
برای مثال، هزینه جلسات درمانی CRT در مراکز متخصص در تهران و شهرستان‌های بزرگ کشور ممکن است بین ۵۰۰ هزار تا ۳ میلیون تومان باشد. همچنین، برای بیمارانی که از بیمه سلامت استفاده می‌کنند، بیمه ممکن است بخشی از هزینه های بازتوانی CRT را پوشش دهد. به عنوان یک راهکار برای کاهش هزینه بازتوانی CRT، می‌توان به انجام تمرینات درمانی CRT در خانه با استفاده از نرم‌افزار های موبایل و کامپیوتری اشاره کرد. این نرم افزار ها معمولاً با هزینه کمتری نسبت به درمان CRT در مراکز تخصصی ارائه می شوند و می توانند به عنوان یک راهکار موثر برای افزایش دسترسی بیماران به این نوع درمان محسوب شوند.
