بررسی اختلال علائم جسمانی و اختلالات مرتبط
برخی از افراد بدون وجود علت پزشکی خاص، درد یا علائم بدنی دیگری را تجربه می کنند. در این موارد، احتمالا فرد با اختلال علائم جسمانی – که در گذشته با عنوان اختلال جسمانی سازی شناخته می‌شد – درگیر شده است. این اختلال روانی موجب ایجاد درد و نشانه های بدنی متعدد برای فرد می شود که هیچکدام از آن ها، ناشی از بیماری های فیزیولوژیک یا مصرف دارو نیستند. در ادامه اختلال علائم جسمانی را مورد بررسی قرار داده و نکاتی را پیرامون آن مطرح می کنیم.
بررسی اختلال علائم جسمانی و اختلالات مرتبط با آن
در اغلب موارد، نام اختلال علائم جسمانی در کنار دسته از اختلالات روانی آورده می شود که ارتباط تنگاتنگی با این اختلال دارند. در این قسمت به بررسی کلی این اختلالات خواهیم پرداخت.
اختلال علائم جسمانی(خود بیمار انگاری): مشخصه اصلی این اختلال، تجربه درد و نشانه های جسمانی است که نگرانی زیادی را برای فرد ایجاد می کنند. این نشانه ها منشا فیزیولوژیک نداشته و از هیچ بیماری جسمی نشئت نمی گیرند. در اصل، فرد درگیر با این اختلال، به طرز جدی تحت تاثیر این علائم و نگرانی پیرامون آن ها قرار گرفته و عملکرد او در زندگی افت پیدا می کند.
اختلال اضطراب بیماری: مشخصه اصلی این اختلال، نگرانی شدید از ابتلا به بیماری جسمانی است. فرد درگیر با این اختلال، با اینکه نظر پزشک و نتایج آزمایشات، وجود هرگونه بیماری را رد می کنند، همچنان به وجود بیماری جسمانی باور دارند. این افراد معتقدند که بیماری آن ها هنوز تشخیص داده نشده است.
اختلال تبدیلی: فرد مبتلا به اختلال تبدیلی، با علائم جسمی بیماری به پزشک مراجعه می کند؛ در صورتی که نتیجه معاینه، فقدان هرگونه بیماری جسمانی را نشان می دهد. در برخی موراد نیز ممکن است بیماری تشخیص داده شود که با علائم بیمار تناسب ندارد. این اختلال از عوامل روانشناختی نشئت می گیرد.
اختلال ساختگی: افراد مبتلا به اختلال ساختگی، برای دریافت توجه پزشکی و ورود به فضای درمانی، خود را بیمار جلوه می دهند. این افراد در صورت بروز بیماری نیز این حس را القا می کنند که وضعیت جسمانی سخت تر و شدید تری را تجربه می کنند. حتی احتمال دارد این افراد، جراحات یا صدماتی را به خود یا اطرافیانشان وارد کنند. این اعمال در غالب موارد به دلیل کسب کمک مادی، معاف شدن از انجام وظیفه و… انجام نشده و فرد صرفا به دنبال کسب توجه پزشکی است.
علل بروز اختلالات مرتبط با علائم جسمانی
به طور کلی، اختلال علائم جسمانی می تواند در اثر عوامل مختلفی بروز و ظهور پیدا کند. در پژوهش های انجام شده این نتیجه به دست آمده است که بروز این اختلال، تحت تاثیر دو عامل ژنتیک و محیط خواهد بود. همچنین موارد متعددی نظیر بروز اختلالات خلقی، تجربه آزار های جسمی و جنسی و حساسیت بالا نسبت به درد، می تواند در این زمینه اثرگذار باشد.
اختلال علائم جسمانی در زنان و مردان
اختلال علائم جسمانی جزو اختلالاتی به شمار می آید که جنسیت نیز در آن نقش دارد. به صورت کلی، شیوع این اختلال در زنان بیشتر بوده و زنان بیشتر از مردان به این اختلال روانی مبتلا می شوند. همچنین در اغلب موارد، اختلال علائم جسمانی و اختلالات مرتبط با آن، در افراد بالای ۳۰ سال نمایان می شود. البته ممکن است این اختلال در سنین نوجوانی نیز آغاز شود. علاوه بر این، این دسته اختلالات به واسطه علائم نسبتا مشابهی در زنان و مردان بروز کرده و تفاوتی از این حیث دیده نمی شود.
درمان اختلال علائم جسمانی
روانپزشکان و متخصصان سلامت روان، برای کاهش علائم اختلال علائم جسمانی از شیوه های درمانی زیر استفاده می کنند:
دارو درمانی
در بسیاری از موارد، بیماران مبتلا به اختلال علائم جسمانی، با تجویز دارو بهبود پیدا می کنند. به همین جهت، دارو درمانی جزو اولین شیوه هایی به شمار می آید که برای درمان این افراد به کار برده می شود. بدین منظور، روانپزشک می تواند با توجه به شرایط بیمار، از دارو های ضد افسردگی و ضد اضطراب استفاده نماید.
روان درمانی
برخی از متد های روان درمانی، مانند درمان شناختی رفتاری، در زمینه بهبود بیماران درگیر با اختلال علائم جسمانی تاثیر بالایی را از خود به نمایش گذاشته اند. در این درمان، الگوهای فکری، باور ها و فضای ذهنی بیمار به چالش کشیده شده و سعی می شود تا الگوها ناکارآمد اصلاح گردند. در نتیجه، علائم به بیمار به طرز چشمگیری کاهش پیدا می کند.
