اختلالات طیف اوتیسم چیست؟
اختلالات طیف اوتیسم یا درخودماندگی دسته ای از ناتوانی های رشدی هستند که به دلیل وجود تفاوت هایی در مغز ایجاد می شوند. افراد مبتلا به این اختلال اغلب در روابط اجتماعی مشکلاتی دارند و رفتارهای تکرارشونده و علایق محدودی از خود نشان می دهند. این ویژگیها چالشهای فراوانی در زندگی کودک مبتلا به اوتیسم ایجاد می کنند. در ادامه به علائم، علت ها و روش های درمان اختلال طیف اوتیسم پرداخته ایم.
مهارت های ارتباطی در کودک مبتلا به اوتیسم
کودک مبتلا به اوتیسم در موقعیت های اجتماعی از همان سنین ابتدایی عمر چنین علائمی را از خود بروز می دهد:
- از تماس چشمی اجتناب می کند و یا تماس چشمیِ برقرار شده را قطع می کند
- در 9 ماهگی به اسامی واکنش نشان نمی دهد
- در 9 ماهگی تظاهرات هیجانی همچون شادی، غم، خشم و غافلگیری را در چهره نشان نمی دهد
- در 12 ماهگی در بازی های دو نفره ی ساده شرکت نمی کند
- در 12 ماهگی از حرکات و ایما و اشاره های بدنی برای بیان احساسات و یا برقراری ارتباط استفاده نمی کند(برای مثال بای بای نمی کند)
- در 15 ماهگی برای نشان دادن علاقه اش به یک شئ خاص از اشاره کردن استفاده نمی کند
- در 2 سالگی به ناراحتی و آسیب دیدنِ دیگران توجهی ندارد
- در 3 سالگی به سایر کودکان توجهی ندارد و با آنها بازی نمی کند
- در4 سالگی از بازیِ وانمودسازی استفاده نمی کند، مثل کودکان هم سن و سال خود نقش شخصیت های کارتونی و یا شخصیت های واقعی اطراف خود را حین بازی تقلید نمی کند( برای مثال تظاهر کند که یک پلیس است)
- در 5 سالگی آواز خواندن، رقصیدن و حرکاتی از این قبیل را نشان نمی دهد
رفتارهای تکراری و علایق محدود در کودک مبتلا به اوتیسم
در کنار مشکلات ارتباطی، دسته ی دیگری از علائم در افراد مبتلا به اوتیسم دیده می شوند:
- کودک اسباب بازی های خود را در یک خط می چیند و اگر اطرافیان ترتیب آنها را به هم بریزند بسیار ناراحت می شود
- کودک مبتلا به درخودماندگی کلمات و جملات را بارها و بارها تکرار می کند( در اصطلاح علمی به آن اکولالیا می گویند)
- هر بار روش بازی او با وسایلش تکراری است
- بر قسمت های جزئیِ وسایل ،برای مثال چرخ ماشین، شدیدا تمرکز می کند
- با کوچک ترین تغییر در روال تکراری روزانه شدیدا ناراحت می شود
- علایق وسواسگونه ای دارد
- در مواجهه با برخی صداها، طعم ها و عطرها و احساسات واکنش غیرمعمولی نشان می دهد
علائم همراه اختلال درخودماندگی
در برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم این علائم نیز دیده می شوند:
- رشد مهارت زبان مختل شده و یا به تاخیر افتاده است
- بهرهی هوشی پایینی دارند، به طوری که می توان آنها را در دسته ی افراد کم توان ذهنی جا داد
- تحریک پذیر هستند: رفتارهایی همچون پرخاشگری، خودجرحی و قشقرق های شدید دارند
- تغییرات ناگهانی خلق و عاطفه در آن ها مشهود است
- مهارت های تک بعدی و زودهنگامی دارند که از سن و سال آنها بسیار فراتر است، برای مثل توانایی محاسبات ذهنی یا حافظه ی طوطیوار شگفت انگیزی از خود نشان می دهند
- بی خواب هستند
- بیش فعال و بی توجه هستند
اوتیسم در دختران و پسران
درخودماندگی در پسران 4 برابر دختران تشخیص داده می شود. در نمونه های بالینی دختران مبتلا به درخودماندگی، بیشتر از پسران علائم کم توانی ذهنی را بروز می دهند. احتمالا دختربچه هایی که مبتلا به اوتیسم هستند اما علائم کم توانی ذهنی را بروز نمی دهند از لحاظ بالینی کمتر شناسایی، ارجاع و تشخیص داده می شوند. از همین رو تعداد پسران مبتلا به اوتیسم بیشتر به نظر می رسد.
علت اوتیسم چیست؟
تاکنون پژوهش ها نقش ژنتیک را در بروز اختلال درخودماندگی تایید کرده اند، برای مثال وجود نشانگان X شکننده در کودک او را مستعد ابتلا به اوتیسم می کند. برخی از تحقیقات به ناسازگاری ایمنی بین سیستم دفاعی مادر و بدن جنین تاکید دارند. یعنی در دوران جنینی، سیستم دفاعی بدن مادر علیه جنین پادتن هایی ترشح کرده است که به بافت های عصبی کودک آسیب رسانده اند. به عواملی دیگری همچون سن بالای پدر و مادر در زمان تولد فرزند، خونریزی مادر در حین بارداری، وزن کم در زمان تولد و عوارض طناب نافی تاحدودی اشاره شده است.
اوتیسم چطور شناسایی و درمان می شود؟
پژوهش ها حاکی از آن هستند که هر چه خدمات درمانی برای کودکان مبتلا به درخودماندگی زودتر فراهم شود رشد کودک بهبود بیشتری خواهد یافت. روانپزشکان و روانشناسان با مشاهدهی بالینی کودک و با استفاده از چک لیست های رفتاری استاندارد این اختلال را در کودک تشخیص می دهند. از این رو به محض شناسایی علائم بالا در کودک بهتر است هرچه سریع تر به متخصص ارجاع داده شود. روش های زیر از جمله درمان های متداول درخودماندگی هستند:
- مداخلات رشدی و رفتاری فشرده ی زودرس که شامل مدل مبتنی بر لوواس، مدل شروع زودرس دِنوِر و آموزش به والدین می باشد: به طور کلی در این روش ها کودک در محیط های طبیعی مثل مهدکودک و منزل با حضور و همراهی والدین یا در جلسات فشرده ی انفرادی با درمانگر، مهارت های زبانی و بازی را می آموزد.
- آموزش مهارت های اجتماعی: کودکان در گروه همسالان قرار می گیرند و برای رشد و پرورش مهارت های اجتماعی تمرینات هدایت شده ای را دریافت می کنند.
- رفتار درمانی: از این روش در درمان رفتاری های تکراری و بی خوابی کودک استفاده می شود.
- درمان شناختی-رفتاری: برای درمان علائم اضطرابی و رفتارهای وسواسی از این روش استفاده می شود.
- نوروفیدبک برای درمان بی توجهی و بیش فعالی: برای بهبود علائم کم توجهی و بیش فعالی و افزایش تعامل اجتماعی از این روش استفاده می شود.
- درمان دارویی: برای درمان بی خوابی و تحریک پذیری کودک می توان از درمان دارویی استفاده کرد.
توصیه هایی به والدین گرامی
- تا جایی که امکان دارد در مورد اختلال طیف اوتیسم مطالعه کنید
- روال های روزانه ی منظمی ایجاد کنید
- با والدین سایر کودکان مبتلا به درخودماندگی ارتباط برقرار کنید
- از متخصصان کمک بگیرید
- برای جلوگیری از فرسودگی روانی زمانی را برای خودتان و سایر اعضای خانواده در نظر بگیرید
