9 خرداد 1402 توسط محمد

اختلالات شخصیت

اختلالات شخصیت به حالاتی گفته می شود که فرد با ویژگی های شخصیتی ناسازگار، با ثبات و برجسته درگیر است. همه افراد از ویژگی های شخصیتی برخوردار هستند که نحوه تفکر، درک کردن، تصمیم گیری، ارتباط و واکنش های آن ها را تعیین می کند. این ویژگی ها در افراد درگیر با اختلال شخصیت، به طرز قابل توجهی تصمیمات، زندگی و روابط فرد را تحت تاثیر قرار داده و با افت همراه می کند. این دسته از اختلالات شیوع بالایی داشته و ۱۰ درصد جمعیت عمومی و بیش از نیمی از جمعیت بیماران روانی را تشکیل می دهند.

اختلالات شخصیت عمدتا در اواخر دوره نوجوانی یا اوایل بزرگسالی نمود پیدا می کنند. البته ممکن است در برخی از موارد، علائم اختلال از دوران کودکی بروز پیدا کند. هر کدام از اختلالات شخصیت روند متفاوتی را طی می کنند. برخی از آن ها با افزایش سن بیمار، کمرنگ شده و علائم آن ها کاهش پیدا می کند. در عوض برخی دیگر از اختلالات شخصیت با افزایش سن بیمار تغییر محسوسی نداشته و حتی ممکن است علائم بیشتری را برای بیمار ایجاد نمایند. در ادامه به بررسی دسته اختلالات شخصیت پرداخته و شیوه های درمانی آن ها را مورد بحث قرار می دهیم.

انواع اختلالات شخصیت

اختلالات شخصیت شامل طیف نسبتا گسترده ای از اختلالات است که به شکل زیر دسته بندی می شوند:

اختلالات گروه A

اختلالات شخصیت که در گروه یا کلاستر A قرار می گیرند، عمدتا باعث می شوند که فرد در برقراری ارتباط با دیگران با مشکل روبرو شود. این اختلالات شامل موارد زیر است:

اختلال شخصیت پارانوئید: مشخصه این اختلال، بدبینی و بی اعتمادی شدید نسبت به دیگران است. این افراد در اغلب اوقات نمی توانند به دیگران اعتماد کرده و تصور می کنند دیگران به آن ها دروغ می گویند.
اختلال شخصیت اسکیزوئید: مشخصه این اختلال، عدم علاقه به ایجاد ارتباطات اجتماعی و تمایل به تنهایی است. این افراد در نظر دیگران، به عنوان فردی منزوی و سرد شناخته می شوند و از ایجاد روابط نزدیک اجتناب می کنند.
اختلال شخصیت اسکیزوتایپی: مشخصه این اختلال، رفتار و گفتار عجیب و غریب است که موجب ایجاد مشکل در ارتباطات نزدیک خواهد شد. فرد درگیر با این اختلال، احساسات، رفتار و افکار عجیب و غریب داشته و به همین جهت در ارتباط با دنیای پیرامون، دچار مشکلاتی نظیر اضطراب می شود.

اختلالات گروه B

اختلالات شخصیت که در گروه B قرار می گیرند، عمدتا باعث می شوند که فرد در کنترل هیجانات خود با مشکل روبرو شود. این اختلالات شامل موارد زیر است:

اختلال شخصیت ضد اجتماعی: مشخصه این اختلال تکانشی بودن، بی پروایی و نادیده گرفتن تاثیر منفی اعمال و رفتار خود بر دیگران است. این افراد ممکن است برای رسیدن به خواسته های خود به عملی دست بزنند که ناهنجار بوده و موجب ایجاد ضرر یا آسیب به دیگران می شود. این افراد از نظر دیگران فاقد وجدان هستند و احساس گناه را تجربه نمی کنند.
اختلال شخصیت مرزی: مشخصه این اختلال نوسانات خلقی و احساسی بسیار قوی که فرد به راحتی نمی تواند با آن ها کنار آمده و آن ها را مدیریت کند. ممکن است این افراد با هویت و نگرش خود درگیر باشند و در اغلب اوقات احساس اضطراب و ناراحتی را تجربه کنند.
اختلال شخصیت هیستریونیک(نمایشی): مشخصه این اختلال این است که فرد مدام در تلاش است تا در مرکز توجه دیگران باشد. به همین جهت، نادیده گرفتن شدن، حس بسیار بدی را برای این افراد به وجود می آورد. ممکن است این افراد به شکلی رفتار کنند که بیش از حد احساساتی و پرشور به نظر برسند و ظاهری پر زرق و برق داشته باشند.
اختلال شخصیت خودشیفته: مشخصه این اختلال این است که فرد تصور می کند در مقابل دیگران از ارزش و اهمیت بیشتری برخوردار است. این افراد در اغلب موارد عزت نفس پایینی داشته و سعی دارند به واسطه این حالات، عزت نفس پایین خود را بپوشانند. افراد خودشیفته ممکن است برای رسیدن به موفقیت، خودخواهانه رفتار کرده و از دیگران سوءاستفاده کنند.

اختلالات گروه C

اختلالات شخصیت که در گروه C قرار می گیرند، عمدتا باعث می شوند که فرد با ترس و اضطراب نسبتا شدیدی روبرو شود. این اختلالات شامل موارد زیر است:

اختلال شخصیت وابسته: مشخصه این اختلال وابستگی و اتکا به دیگران برای انجام امور زندگی است. این افراد ممکن است به دلیل اعتماد به نفس پایین از انجام مستقلانه کارهای خود اجتناب کنند یا نتوانند به تنهایی از پس آن ها بر بیایند. این افراد معمولا در روابط خود، نیاز دیگران را در اولویت قرار داده و نیاز های خود را پس از نیاز های دیگران مورد توجه قرار می دهند.
اختلال شخصیت اجتنابی: مشخصه اختلال اجتنابی این است که فرد از قضاوت های منفی دیگران علیه خود، ترس دارد. به همین جهت ممکن است در موقعیت های اجتماعی احساس ناراحتی زیادی را تجربه نماید.
اختلال شخصیت وسواسی اجباری: مشخصه اختلال شخصیت وسواسی این است که فرد در مواجهه با به هم ریختگی، بی نظمی، یا اموری که به صورت ناگهانی و بدون برنامه ریزی رخ می دهند، احساس اضطراب شدید را تجربه می کند. این افراد معمولا به جزئیات توجه ویژه ای نشان داده و بسیار محتاطانه عمل می کنند.

سایر اختلالات شخصیت

اختلال شخصیت پرخاشگر-منفعل: مشخصه اصلی این اختلال بروز احساسات و عواطف به شکل منفعلانه است. در اصل، این افراد احساسات و افکار متضادی را تجربه می کنند و به همین واسطه پرخاشگری خود را به شکل منفعلانه و غیر مستقیم بیان می کنند.
اختلال شخصیت افسرده: مشخصه این اختلال احساس غم و ناراحتی در اکثر ساعات روز و در اغلب روزها است. فرد مبتلا به این اختلال ممکن است با بی انگیزگی، احساس بی ارزشی و بی کفایتی، احساس گناه و افت شدید عملکرد درگیر باشد.
اختلال شخصیت آزارگر: مشخصه این اختلال لذت بردن از رنج، ناراحتی و عذاب دیگران است. حتی ممکن است این افراد برای کسب لذت، دیگران را تحقیر کرده و نسبت به اعمال خشونت اقدام نمایند.

علل بروز اختلال شخصیت

می توان گفت که علت مشخصی برای اختلالات شخصیت در دست نیست. البته اغلب متخصصان سلامت روان معتقدند که این دسته از اختلالات به واسطه تعامل عوامل ژنتیکی و محیطی بروز پیدا می کنند. پس می توان زمینه ژنتیکی و محیطی که فرد در آن پرورش پیدا می کند را به عنوان عوامل تاثیر گذار در نظر گرفت.

اختلالات شخصیت در زنان و مردان

با اینکه اختلالات شخصیت دارای معیار های تشخیصی و ویژگی های نسبتا مشخصی هستند، اما ممکن است به شکل متفاوتی در زنان و مردان بروز پیدا کنند. برخی از این اختلالات در مردان بروز بیشتری داشته و برخی دیگر در زنان بیشتر بروز پیدا می کنند. به عنوان مثال، بروز اختلال شخصیت مرزی، اجتنابی، وابسته و نمایشی در زنان بیشتر از مردان است. این تفاوت می تواند به جنبه های فیزیولوژیکی، جنسی و مسائل فرهنگی مرتبط بوده و از آن ها تاثیر بپذیرد.

درمان اختلالات شخصیت

روانپزشکان و روانشناسان برای درمان اختلالات شخصیت – با توجه به شرایط بیمار – از روش های درمانی متعددی استفاده می کنند. رایج ترین شیوه های درمانی برای این دسته از اختلالات به شرح زیر می باشند:

دارودرمانی

روانپزشکان ممکن است بر اساس نوع اختلال شخصیت و وضعیت بیمار از دارو های تثبیت کننده خلق، ضد افسردگی، ضد اضطراب و ضد روانپریشی استفاده کنند.

روان درمانی

برخی از رویکرد های روان درمانی نظیر درمان شناختی رفتاری و درمان دیالکتیکی در این زمینه تاثیر خوبی به نمایش می گذارند. همچنین می توان از شیوه های دیگر روان درمانی نیز برای کاهش علائم و کنترل وضعیت بیمار و افزایش بینش وی استفاده کرد.