برخی از افراد در هنگام مواجهه با برخی از اشیا یا موقعیت های معمول و عادی، ترس و اضطراب شدیدی را تجربه می کنند. این حالات می تواند نشانه ای از اختلال هراس اختصاصی باشد که در دسته اختلالات اضطرابی جای می گیرد. این اختلال ـ که به عنوان فوبیا خاص نیز از آن یاد می شود ـ بر خلاف اغلب اضطراب ها که ماهیت کوتاه مدت دارند، بلند مدت بوده و واکنش های شدید جسمانی و روانی را  برای فرد بیمار ایجاد می کند. موضوعات مختلف و گسترده ای وجود دارند که ممکن است فرد در مواجهه با آن ها دچار اضطراب غیر معمول شود. در نتیجه، این حالات می توانند زندگی فرد را با افت همراه کرده و عملکرد شغلی و تحصیلی او را با کاهش روبرو سازند. در ادامه به بررسی ابعاد مختلف اختلال هراس اختصاصی پرداخته و شیوه های درمان آن را مورد بررسی قرار می دهیم.

انواع اختلال هراس اختصاصی

بیماران مبتلا به اختلال هراس اختصاصی در هنگام رویارویی با موقعیت ها یا اشیای عادی، اضطراب و ترسی را تجربه می کنند که با آن موضوع هیچ تناسبی ندارد. موضوع و سوژه ای که باعث بروز اضطراب در بیمار می شود، برای هر فرد، متغیر بوده و این اختلال به هیچ موقعیت یا شی خاصی محدود نمی شود.

به طور معمول، رایج ترین انواع هراس اختصاصی، به ترس از موضوعات زیر مرتبط می شوند:

• موقعیت هایی مانند هواپیما و آسانسور
• ارتفاع، رعد و برق و محیط های طبیعی
• خون، تزریقات پزشکی، بروز زخم و جراحت، بیمارستان
• حیواناتی مانند سگ یا گربه، حشراتی مانند عنکبوت یا سوسک
• موضوعات متفرقه نظیر خفگی، استفراغ، سرو صدای بلند و…

بر همین اساس، هر کدام از انواع فوبیا، بر اساس موضوع آن نامگذاری می شود. به عنوان مثال، هنگامی که بیمار ترس از ارتفاع شدیدی را تجربه می کند، برای اشاره به وضعیت و اختلال وی، از اصطلاح آکروفوبیا یا ترس از ارتفاع استفاده خواهد شد.

نشانه ها و علائم هراس اختصاصی

اگرچه فوبیا خاص موضوعات متعدد و گسترده ای را شامل می شود، با این حال، بیماران مبتلا به فوبیا، علائمی یکسان را تجربه می کنند. اغلب بیماران در هنگام مواجهه با شی یا موقعیتی که از آن ترس دارند، علائم زیر را تجربه خواهند کرد:

• تلاش برای اجتناب از موقعیت یا شی مورد نظر
• احساس تهوع، سرگیجه، غش کردن و بی حالی
• افت عملکرد و کیفیت زندگی به واسطه ترس و اضطراب
• احساس ترس و اضطراب شدید(وحشت زدگی) هنگام رویارویی با موقعیت یا شی مورد نظر
• فرد از غیر منطقی بودن شدت ترس و اضطراب خود آگاه است، اما نمی تواند آن را مورد کنترل قرار دهد
• در هنگام نزدیک شدن به موقعیت یا شی که فرد از آن ترس دارد، علائم اضطراب شدت پیدا می کنند
• تنش فیزیکی شدید مانند افزایش ضربان قلب، تعریق، احساس درد و سنگینی در قفسه سینه و تنگی نفس

البته در کودکان ممکن است علائم متفاوتی نظیر گریه کردن، چسبیدن به والدین و پرخاشگری نیز بروز پیدا کند.

بروز اختلال در زنان و مردان

همان طور که اشاره شد، اختلال هراس اختصاصی، موضوعات متعددی و گوناگونی را بر می گیرد. پس طبیعی است که نرخ شیوع آن نیز در دسته ها و موضوعات مختلف، متفاوت خواهد بود. اما به صورت کلی، اکثر انواع این اختلال، در زنان بیشتر از مردان شیوع پیدا می کنند. البته این نسبت می تواند با توجه به موضوع هراس و سن بیمار اندکی متفاوت باشد. لازم به ذکر است که در اغلب موارد، این اختلال در زنان و مردان به یک شکل ظهور و بروز پیدا می کند.

درمان اختلال هراس اختصاصی

به طور معمول، تنها در مواردی فوبیا نیاز به درمان دارد، که موجب افت عملکرد و کیفیت زندگی فرد شود. در این وضعیت، می توان با استفاده از روش های درمانی زیر، به بهبود علائم بیمار کمک کرد و نشانه های هراس اختصاصی را کاهش داد:

دارو درمانی

به طور معمول برای درمان اختلال هراس اختصاصی از دارو درمانی استفاده نمی شود. تنها در برخی از موارد خاص و با صلاحدید روانپزشک، از بنزودیازپین ها استفاده خواهد شد. برای مثال، بیمارانی که با فوبیای هواپیما و پرواز درگیر هستند، می توانند پیش از قرار گرفتن در آن موقعیت، از دارو استفاده نمایند.

روان درمانی

برای درمان اختلال هراس اختصاصی می توان از شیوه هایی نظیر مواجهه درمانی استفاده نمود. مواجهه درمانی جزو تکنیک های رفتار درمانی به شمار می آيد که به فرد کمک می کند به صورت تدریجی و مداوم در معرض شی یا موقعیت اضطراب آفرین قرار گیرد. بدین ترتیب، فرد به مرور با موقعیت اضطراب آور روبرو شده و حالات اضطرابی به طرز چشمگیری کاهش پیدا می کنند.

درمان rTMS

در این شیوه درمانی، قسمت های از مغز بیمار که دچار کم کاری و کژکاری هستند، به واسطه میدان مغناطیسی تحریک می شوند. این تحریک هدفمند، کمک می کند تا عملکرد نواحی مغزی مرتبط با اختلال، به حالت تعادل بازگشته و علائم اختلال هراس اختصاصی کاهش پیدا کند.

اکثر کودکانی که از سلامت عاطفی و روانی برخوردار هستند، در زمان دوری از والدین، احساس اضطراب می کنند. اما بروز اختلال اضطراب جدایی موجب می شود که کودک در زمان جدایی از والدین، واکنش های منفی بسیار شدیدی از خود به نمایش بگذارد. در این موارد، واکنش های ناسالم کودک به جدایی – مانند گریه، عصبانیت، پرخاشگری یا چسبیدن به والد – موجب می شود که زندگی کودک تحت تاثیر منفی آن قرار گیرد. در این وضعیت، معمولا واکنش ها و حالات اضطرابی کودک با  تلاش های والدین بهبود پیدا نمی کند. علائم و نشانه های اختلال اضطراب جدایی ممکن است بین چند روز تا چند ماه به طول انجامیده و حتی تحصیل کودک را نیز با مشکل روبرو کند. همچنین این اختلال می تواند در زندگی و کار والدین نیز تاثیر گذاشته و موجب افت آن ها شود. در ادامه به بررسی اختلال اضطراب جدایی پرداخته و روش های درمان آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

نشانه ها و علائم اختلال اضطراب جدایی

بسیاری از والدین این سوال را مطرح می کنند که چطور می توانیم بین اضطراب عادی کودک و حالات ناشی از اختلال اضطراب جدایی تفاوت قائل شویم؟ در این زمینه باید این نکته را مورد توجه قرار داد که مهم ترین وجه تمایز اضطراب جدایی عادی و اختلال اضطراب جدایی، از شدت علائم آن ناشی می شود. در مواردی که ترس، حالات اضطرابی و واکنش کودک به حدی شدید باشد که او را از فعالیت های عادی جدا و دور کند، احتمالا اختلال بروز پیدا کرده است.

به طور کلی، کودک مبتلا به اضطراب جدایی، علائم زیر را تجربه خواهد کرد:

• چسبیدن به والد یا مراقب، در اکثر اوقات روز و در محیط های مختلف
• ترس کودک از اینکه، حادثه ای ناگوار برای عزیزان و خویشاوندان بروز پیدا کند
• ترس و اضطراب از اینکه، موضوعی پیش بینی نشده باعث جدایی او از عزیزانش شود
• کودک از مدرسه رفتن امتناع می کند و نسبت به آن بی علاقه است
• کودک تمایلی به خوابیدن ندارد(به دلیل ترس از جدایی یا کابوس هایی که با موضوع جدایی می بیند)
• بروز بیماری های جسمی یا علائم فیزیکی(مانند سردرد یا مشکلات گوارشی)

اضطراب جدایی به چه علت بروز پیدا می کند؟

در اغلب موارد، اضطراب جدایی ریشه محیطی داشته و به این دلیل بروز پیدا می کند که کودک احساس ناامنی دارد. به همین دلیل، کودک از دنیای ناامنی که دارد، به والد خود پناه می برد و نمی خواهد حتی لحظه از او جدا شود. بنابراین، این اختلال ممکن است به دلایل مختلفی بروز پیدا کند که احتمالا با کمک متخصصان سلامت روان، قابل موشکافی و ریشه یابی خواهد بود. به صورت کلی، موارد زیر جزو رایج ترین علل بروز این اختلال اضطرابی به شمار می آيند:

• برخورداری از سبک دلبستگی ناایمن
• تغییر در محیط زندگی( مانند خانه جدید، مدرسه جدید و ..)
• پدیده های که به کودک فشار روانی وارد می کنند(اختلاف والدین، طلاق، درگذشت یکی از عزیزان و …)
• حساسیت بیش از حد والدین و محافظه کار بودن(اضطراب والدین به کودک منتقل می شود)

بروز اختلال در زنان و مردان

اختلال اضطراب جدایی در کودکان دختر و کودکان پسر به یک شکل بروز پیدا می کند. به این معنا که نمود این اختلال در هر دو جنس نسبتا یکسان می باشد. تنها در مواردی ممکن است کودکان دختر واکنش هایی نظیر جیغ زدن نشانه داده و کودکان پسر نیز رفتار های پرخاشگرانه از خود به نمایش بگذارند. به صورت کلی، بروز این اختلال در سنین کودکی به طور نسبی یکسان بوده و تفاوت محسوسی در این زمینه وجود نخواهد داشت. هنگامی که این اختلال در سنین کمتر از ۱۸ سالگی ظهور پیدا می کند، در دسته اختلالات اضطرابی دوران کودکی جای می گیرد. با این حال، ممکن است بزرگسالان نیز به دلایل متعددی، به اختلال اضطراب جدایی مبتلا شوند و نشانه هایی از این جنس را تجربه نمایند. در این زمینه، تجارب کودکی و سبک دلبستگی نیز می تواند تاثیر گذار باشد.

درمان اختلال اضطراب جدایی

روانپزشکان و متخصصان سلامت روان، برای درمان اضطراب جدایی، با توجه به وضعیت بیمار، از متدهای زیر استفاده می کنند:

دارو درمانی

در اغلب موارد، هیچ داروی خاصی برای کودکان مبتلا به اضطراب جدایی تجویز نخواهد شد. با این حال، بنابر صلاحدید پزشک – در صورت عود بیماری یا برای بیماران بزرگسالان – از دارو های ضد اضطراب و ضد افسردگی استفاده می شود.

روان درمانی

با توجه به محدودیت هایی که در زمینه درمان کودکان وجود دارد، سعی می شود تا با روش های مختلف روان درمانی، علائم اختلال کنترل گردد. در این زمینه می توان از درمان شناختی رفتاری یا درمان تعامل کودک-والد استفاده نمود. این روش ها کمک می کنند تا با تقویت شهامت کودک و ایجاد حس امنیت، علائم اضطرابی او را کاهش پیدا کند.

برخی از افراد نگرانی، اضطراب و ترس دائمی را تجربه می کنند که مربوط به مسائل روزمره است و به هیچ موضوع خاصی معطوف نمی شود. این حالات به عنوان اختلال اضطراب فراگیر یا GAD شناخته می شوند که یکی از انواع اختلالات اضطرابی است. در اصل، فرد مبتلا به این اختلال، در طول روز اضطراب و نگرانی بسیار شدیدی را تجربه می کند. این حالات در نهایت به افت عملکرد شغلی، تحصیلی و بروز مشکلات جسمانی منجر خواهد شد. در ادامه به بررسی اضطراب فراگیر پرداخته و شیوه های درمان آن را شرح می دهیم.

نشانه ها و علائم اختلال اضطراب فراگیر

همان طور که اشاره شد، اختلال اضطراب فراگیر به واسطه نگرانی و اضطراب بیش از حد درباره مسائل روزمره و کوچک شناخته می شود. افراد مبتلا به GAD در طول روز اضطراب و ترس زیادی را تجربه می کنند که موجب فرسودگی آن ها خواهد شد و عملکردشان را به طرز قابل توجهی با افت روبرو می کند. اغلب این افراد با کنترل کردن و مدیریت احساساتشان درگیر هستند و خودشان نیز نسبت به این موضوع بینش دارند که بیشتر از حالت معمول، نگران هستند. البته ممکن است علائم این اختلال به صورت نوسانی بروز پیدا کند و شدت آن کم و زیاد شود. اما معمولا حالات اضطرابی فرد مبتلا به اضطراب فراگیر، تحت فشار روانی و استرس، تشدید می شود. همچنین ممکن است فرد، علائم زیر را نیز تجربه کند:

• احساس بی قراری
• تنش و گرفتگی عضلانی
• تحریک پذیری و زود رنجیدن
• کم بودن انرژی و خستگی زیاد
• تنگی نفس و سخت شدن تنفس
• تپش قلب و بالا رفتن فشار خون
• مشکل در تمرکز و تصمیم گیری
• مشکل در به خواب رفتن و از خواب بیدار شدن
• سردرد، احساس درد در قسمت های مختلف بدن و مشکلات گوارشی

لازم به ذکر است که اختلال اضطراب فراگیر در مواردی ظاهر می شود که دلیلی برای نگرانی وجود ندارد یا اینکه نگرانی فرد با مساله یا مشکلی که پیش آمده است، نامتناسب خواهد بود.

اختلال اضطراب فراگیر به چه علت بروز پیدا می کند؟

به طور دقیق، علت بروز اختلال اضطراب فراگیر مشخص نشده است. اما اکثر متخصصان باور دارند که این اختلال اضطرابی تحت تاثیر عوامل پیچیده ای نظیر وراثت، عوامل بیولوژیکی و عوامل محیطی بروز پیدا می کند. به شکلی که اگر یکی از خویشاوندان شما به GAD مبتلا باشد، احتمال ابتلای شما به این اختلال افزایش پیدا می کند. همچنین بر هم خوردن تعادل انتقال دهنده های عصبی و بد کارکردی برخی از نواحی مغزی، می تواند به بروز این اختلال کمک کند. علاوه بر این، عوامل محیطی زیر نیز می توانند به بروز و ظهور این اختلال کمک کنند:

• تجربه سو استفاده جسمی یا جنسی
• تجربه یک رویداد یا حادثه آسیب زا
• قرار گرفتن در محیط پر استرس و تجربه مداوم فشار روانی

همچنین بسیاری از افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر، از اختلالات زیر نیز رنج می برند:

• اختلال افسردگی اساسی
• فوبیای خاص(هراس اختصاصی)
• اختلال اضطراب اجتماعی
• اختلال پانیک

بروز اختلال در زنان و مردان

اختلال اضطراب فراگیر همانند سایر اختلالات اضطرابی، در زنان شیوع بیشتری دارد. به این ترتیب، احتمال بروز این اختلال در زنان، بیشتر از مردان خواهد بود. این تفاوت می تواند از عوامل مختلفی نظیر نقش های جنسیتی، انتظارات و فشار های اجتماعی و فرهنگی در جامعه ناشی شود. بسیاری از پژوهش ها این نکته را بیان می کنند که زنان به دلیل تغییرات هورمونی که در پی دوران قاعدگی تجربه می کنند، بیشتر در معرض عوامل ایجاد کننده اضطراب قرار خواهند داشت. همچنین این اختلال می تواند در کودکان و بزرگسالان بروز پیدا کند. لازم به ذکر است که این اختلال در زنان و مردان به شکل نسبتا یکسانی بروز پیدا می کند و تفاوت محسوسی از این حیث مشاهده نشده است.

درمان اختلال اضطراب فراگیر

در عمده موارد، اختلال اضطراب فراگیر با صلاحدید روانپزشک و با توجه به شرایط بیمار، از طریق متدهای زیر قابل کنترل و درمان خواهد بود:

دارو درمانی

این شیوه یکی از رایج ترین درمان هایی است که برای افراد مبتلا به GAD به کار برده می شود. در این موارد، داروهای زیر احتمالا نتیجه بخش بوده و به بهبود علائم اضطرابی کمک می کنند:

• داروهای ضد افسردگی(مانند SSRIs و SNRIs)
• داروهای ضد اضطراب(مانند بنزودیازپین ها)

روان درمانی

روانشناسان از متدهای مختلف روان درمانی مانند درمان شناختی رفتاری و رفتار درمانی، برای کاهش علائم اضطرابی و افزایش بینش بیمار استفاده می کنند. در اغلب موارد تکنیک های شناختی، مواجهه درمانی، حساسیت زدایی و تلاش برای تغییر باورهای غیر منطقی بیمار می تواند به بهبود اختلال کمک کند.

البته عمده متخصصین بر این باور هستند که روان درمانی و دارو درمانی اختلال اضطراب فراگیر به صورت همزمان، نتیجه بهتری را به همراه خواهد داشت.

rTMS: در این شیوه درمانی، با استفاده از دستگاه rTMS، یک میدان مغناطیسی هدفمند و بدون عارضه ایجاد شده و قسمت هایی از مغز بیمار را تحریک می کند. تحریک مغزی قسمت هایی که با کژکاری و افت عملکرد همراه هستند، به بهبود عملکرد مغز منجر شده و علائم بیماری را به طرز چشمگیری تخفیف می دهد.

اغلب افراد در هنگام ورود به مکان های ناآشنا، دچار اضطراب می شوند و این یک امر کاملا طبیعی است. اما هنگامی که فرد در این موقعیت ها با ترس و اضطراب شدیدی روبرو شود، احتمالا به اختلال بازار هراسی مبتلا شده است. اختلال بازار هراسی جزو اختلالات اضطرابی به شمار می آيد و با نام آگورافوبیا نیز شناخته می شود.

افرادی مبتلا به این اختلال، از محیط ها و موقعیت هایی نظیر موارد زیر، اجتناب می کنند:

• قرار گرفتن در بین جمعیت
• نقلیه عمومی(قطار، هواپیما و اتوبوس)
• محیط های بزرگ، باز یا فضاهای بسته
• محیط های خارج از خانه

بنابراین، طبیعی است که این افراد در زمان خروج از خانه با ترس شدیدی روبرو شوند و علائم و حالات اضطرابی شدیدی را تجربه نمایند. این افراد ترجیح می دهند که در مکانی امن(مانند خانه) باقی بمانند.

علائم و نشانه های اختلال بازار هراسی

اضطراب یکی از حالات شایع و طبیعی انسان است. اما هنگامی که فرد در موقعیت های خاص، ترس و اضطراب شدیدی را تجربه می کند که بر عملکرد و زندگی او تاثیر می گذارد، یعنی یک اختلال اضطرابی پدید آمده است.

در اختلال بازار هراسی، فرد با قرار گرفتن در موقعیت های خاصی که تصور می کند نمی تواند به راحتی از آن ها خارج شود، ترس شدید، اضطراب و حملاتی مشابه پنیک را تجربه می کند. در این موارد معمولا افراد نشانه های فیزیولوژیکی زیر را نیز تجربه خواهند کرد:

• احساس درد در ناحیه سینه
• ترس یا احساس لرز
• تنگی نفس و سخت شدن تنفس
• سرگیجه
• لرز یا گر گرفتگی ناگهانی بدن
• تعریق بیش از حد
• مشکلات گوارشی

اختلال بازار هراسی به چه علت بروز پیدا می کند؟

تا به حال علت دقیقی برای بروز آگورافوبیا کشف نشده است. با این حال، این اختلال در اغلب موارد با پانیک همراه است. به شکلی که یک سوم افراد مبتلا به پانیک، از بازار هراسی نیز رنج می برند. البته ممکن است این اختلال به تنهایی نیز ظهور پیدا کند. موارد زیر به عنوان عوامل خطر آفرین در بروز این اختلال به شمار می آيند:

• داشتن حملات پانیک
• ابتلا به یک فوبیای دیگر
• سابقه ابتلا به آگورافوبیا در خویشاوندان
• حساس بودن به اضطراب یا ابتلا به سایر اختلالات اضطرابی
• تجربه رویداد های استرس زا در زندگی(مانند مرگ یکی از عزیزان، حمله یا سوء استفاده، به ویژه در دوران کودکی)

بروز اختلال در زنان و مردان

اختلال بازار هراسی، همانند اغلب اختلالات اضطرابی، در زنان شیوع بیشتری دارد. طبق آماری که از پژوهش های انجام شده در زمینه آگورافوبیا به دست آمده، احتمال ابتلای زنان به این اختلال دو برابر بیشتر از مردان است. به صورت کلی، این اختلال، فارغ از جنسیت، در اواخر سنین نوجوانی و بزرگسالی بیشترین شیوع را دارد. البته ممکن است بازار هراسی در سنین کودکی نیز ظهور و بروز پیدا کند.

درمان اختلال بازار هراسی

متخصصان سلامت روان و روانپزشکان، برای درمان بازار هراسی، از شیوه های درمانی مختلفی استفاده می کنند. رایج ترین و موثر ترین شیوه های درمان آگورافوبیا به شرح زیر می باشند:

دارو درمانی

این شیوه یکی از روش های اصلی و اساسی برای درمان اختلالات اضطرابی نظیر آگورافوبیا به شمار می رود. روانپزشکان نیز برای درمان افراد مبتلا به بازار هراسی از دارو های زیر استفاده می کنند:

• SSRIs(مهار کننده های بازجذب سروتونین)
• SNRIs(مهار کننده های باز جذب سروتونین و نور اپی نفرین)
• دارو های ضد اضطراب مانند آلپرازولام و کلونازپام

روان درمانی

در بسیاری از اختلالات روانی توصیه می شود که بیمار همزمان با دارو درمانی، به روانشناس نیز مراجعه کرده و فرآیند روان درمانی را نیز پیگیری کند. متد هایی نظیر درمان شناختی رفتاری کمک می کنند تا بیمار با باور های اضطراب آفرین خود روبرو شده و در نتیجه، راه های موثر تری برای رویارویی با اضطراب به کار گیرد. همچنین شیوه هایی نظیر آرمیدگی کمک می کنند تا فرد سطح اضطراب خود را به طرز چشمگیری کاهش دهد.

rTMS: در این شیوه درمانی، قسمت هایی از مغز بیمار که دچار کژکاری یا افت عملکرد هستند، به طور هدفمند و به واسطه میدان مغناطیسی دستگاه rTMS تحریک می شود. در نتیجه علائم اضطرابی بیمار کاهش پیدا می کند. ابن شیوه فاقد عارضه جانبی بوده و هیچگونه دردی را به بیمار تحمیل نخواهد کرد.

برخی از افراد در هنگام حضور در محیط های اجتماعی، با ترس و اضطراب شدید روبرو می شوند. اختلال اضطراب اجتماعی موجب می شود که فرد در پی حضور در محیط ها و رویدادهای اجتماعی، علائم اضطرابی شدیدی را تجربه نماید. این اختلال که به عنوان فوبیای اجتماعی نیز شناخته می شود، عملکرد فرد را در ارتباطات و تعاملات اجتماعی دچار مشکل می کند. به شکلی که فرد به واسطه حالات اضطرابی غیر منطقی و نامتناسب با موقعیت، افت عملکرد داشته یا از حضور در اجتماع، اجتناب می نماید. البته باید این نکته را مدنظر داشت که اضطراب اجتماعی با کمرویی یا خجولی تفاوت دارد. زیرا کمرویی و خجولی تعاملات فرد را با مشکل روبرو می کند؛ اما هیچکدام از این موارد مانند فوبیای اجتماعی، عملکرد و تعاملات فرد را مختل نمی کند. در ادامه فوبیای اجتماعی را مورد بررسی قرار داده و به معرفی روش های درمانی آن می پردازیم.

علائم و نشانه های اختلال اضطراب اجتماعی

به طور معمول، افراد مبتلا به فوبیای اجتماعی، در پی حضور در رویدادها و موقعیت های اجتماعی، علائم فیزیولوژیکی زیر را تجربه خواهند کرد:

• مشکل در صحبت کردن و لرزش صدا
• حالت تهوع و مشکلات گوارشی
• لرزیدن و تعریق بدن
• حس می کنند ذهنشان خالی شده است
• بالا رفتن ضربان قلب
• احساس سرگیجه

همچنین موارد زیر به عنوان علائم روانشناختی اختلال اضطراب اجتماعی به شمار می آيند:

• نگرانی و ناراحتی شدیدی در حین تعاملات اجتماعی و پیش از آن
• اجتناب از تعامل و حضور در رویدادها و محیط های اجتماعی
• ترس از انجام کاری که موجب خجالت زدگی و شرم می شود
• نگرانی از این موضوع که دیگران متوجه اضطراب فرد شوند
• از دست دادن موقعیت های شغلی، تحصیلی و روابط مهم به دلیل اضطراب

فوبیای اجتماعی به چه علت بروز پیدا می کند؟

پژوهش های متعددی که پیرامون اختلال اضطراب اجتماعی و علل بروز آن انجام شده است، این نکته را مشخص می کند که این اختلال به واسطه تعامل عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی و محیطی رخ می دهد. همچنین عدم تعادل برخی از انتقال دهنده های عصبی نظیر سروتونین، دوپامین و گلوتامات در این اختلال نقش دارند. علاوه بر این، عوامل زیر، احتمال بروز فوبیای اجتماعی را افزایش می دهند:

• سو استفاده کلامی، جسمی، جنسی و عاطفی
• ضعف ارتباطی و تعاملات غیر موثر با همسالان
• سبک دلبستگی ناایمن

بروز اختلال در زنان و مردان

به شکل کلی، اختلال اضطراب اجتماعی بیشتر در زنان شیوع پیدا می کند. بدین ترتیب، می توان گفت که زنان تقریبا دو برابر مردان به این اختلال مبتلا خواهند شد. این موضوع می تواند از عوامل متعددی نظیر نقش های جنسیتی و تفاوت های فرهنگی ناشی شود. این اختلال به واسطه علائم یکسانی در هر دو جنس ظاهر می شود. لازم به ذکر است که این اختلال در عمده موارد، از کودکی و نوجوانی آغاز می شود. با این حال ممکن است تا در موارد نادر، این اختلال در بزرگسالی شروع شود.

درمان اختلال اضطراب اجتماعی

برای درمان اختلال فوبیای اجتماعی، می توان از روش های زیر استفاده نمود:

دارو درمانی

در عمده موارد، روانپزشکان برای درمان اضطراب اجتماعی، از داروهای زیر استفاده می کنند:

• مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین(مانند پاروکستین و سرترالین)
• مهارکننده های بازجذب انتخابی سروتونین و نوراپی نفرین(مانند ونلافاکسین)
• دارو های ضد اضطراب(مانند بنزودیازپین ها)

البته توجه داشته باشید که دارو درمانی با صلاحدید روانپزشک و با توجه به وضعیت بیمار انجام می پذیرد.

روان درمانی

متدهای مختلف روان درمانی نظیر درمان شناختی رفتاری، رفتار درمانی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، این امکان را فراهم می کند که بیمار به شکل موثرتر اضطراب خود را مدیریت کند. بدین ترتیب افت عملکرد فرد برطرف شده و می تواند در تعاملات و رویداد های اجتماعی به شکل موثرتر حضور پیدا کند.

افراد مبتلا به اختلال پانیک، به طور کلی با حملات اضطرابی غیر منتظره درگیر هستند. حملات پانیک باعث می شود که فرد مبتلا، به صورت کاملا ناگهانی مغلوب ترس یا ناراحتی شده و حس کند که بر شرایط هیچ کنترلی نخواهد داشت.

ترس غیر منطقی و افراطی از یک موضوع، شرایط، و یا موقعیت خاص و معین است. هراس اختصاصی سبب بروز اضطراب شدید، حتی تا حد حمله پانیک، در هنگام مواجهه با مورد مشخص می شود.

فرد، فعالانه از روبرو شدن با موقعیت یا شیء ترسناک خودداری می کند و یا با ترس و اضطراب زیاد آن را تحمل می کند و این ترس و اضطراب خیلی بیشتر آز آن چیزی است که خطر واقعی موقعیت یا شئ خاص می تواند بوجود آورد.

ترس، اضطراب یا اجتناب موجود از نظر بالینی موجب ناراحتی قابل توجه یا افت عملکرد اجتماعی، شغلی  یا سایر جنبه های مهم کارکردی فرد می شود.

تا 5% – 10% جمعیت دچار فوبی اختصاصی هستند و در زنان شایعتر( به نسبت دو به یک ) است و  معمولا مزمن می باشند.

از انواع هراس می توان موارد زیر را نام برد:

• هراس از حیوانات
• هراس ازمحیط طبیعی ( ارتفاع، طوفان، ..)
• هراس از خون، جراحت، تزریق
• و نوع موقعیتی ( هواپیما، آسانسور و مکان های بسته)

حملات پانیک، حملات حاد شدید اضطراب همراه با علایم فیزیکی شدید و با احساس مرگ قریب الوقوع می باشد. فراوانی بروز آنها از چند حمله در یک روز تا صرفا تعداد انگشت شماری حمله در یک سال متفاوت می باشد.