بررسی اختلال دو قطبی (Bipolar disorders)
همه افراد در طول زندگی خود بالا و پایین های هیجانی و خلقی زیادی را تجربه می کنند. اما این بالا و پایین ها برای افراد مبتلا به اختلال دو قطبی شدیدتر بوده و به همین دلیل با آسیب هایی همراه خواهد بود. اختلال دو قطبی جزو اختلالات خلقی به شمار آمده و به حالتی گفته می شود که فرد تغییرات زیادی را در افکار، احساسات، هیجانات و رفتار خود تجربه می کند. در ادامه این اختلال را مورد بررسی قرار داده و در نهایت به معرفی درمان اختلال دو قطبی می پردازیم.
اختلال دو قطبی
اختلال دو قطبی(Bipolar disorder) چیست؟
همان طور که از نام این اختلال مشخص است، ما با دو دوره یا قطب متضاد طرف هستیم که به صورت مداوم فرد در بین آن ها جابجا شده و به نوعی یک بی تعادلی را در ابعاد مختلف تجربه می کند. دوره های تشکیل دهنده اختلال دو قطبی شامل افسردگی و مانیا(شیدایی) است. به عبارت ساده تر، فردی که به اختلال دو قطبی مبتلا شده است، دوره ای را با حال افسردگی، بی انگیزگی و کمبود انرژی گذرانده و دوره ای دیگر را با حالت شیدایی، انرژی و هیجان زیاد سپری می کند. دوره هایی که فرد به عنوان افسردگی یا مانیا تجربه می کند، می تواند روز ها، هفته ها یا ماه ها به طول بینجامد. علت بروز این اختلال به صورت دقیق مشخص نیست، ولی زمینه ژنتیکی می تواند نقش مهمی را در این زمینه ایفا کند.
دو قطبی به واسطه چه علائم و نشانه های تشخیص داده می شود؟
می توان گفت که اختلال دو قطبی به شکل متفاوتی در افراد مختلف بروز پیدا می کند؛ اما به طور کلی، می توان این اختلال را به چهار دوره مختلف تقسیم بندی کرده و بر اساس نشانه ها، هر کدام را تشخیص داد. چهار اپیزود دو قطبی شامل موارد زیر هستند:
- مانیا(شیدایی): در دوره شیدایی اختلال دو قطبی، معمولا فرد احساس می کند که از انرژي بالایی برخوردار بوده و بر همین اساس حالاتی شبیه سرخوشی دارد. در این دوره ممکن است فرد کم بخوابد، زیاد صحبت کند و حالاتی شبیه بیش فعالی داشته باشد. همچنین در دوره مانیا، حالاتی مانند خود بزرگ بینی و احساس شکست ناپذیری، رایج است. شاید در ظاهر، این انرژي زیاد، مثبت به نظر برسد؛ اما در اغلب اوقات اگر این هیجان و انرژی زیاد، کنترل نشود، می تواند مشکلاتی را ایجاد کرده و به اشکالی مانند پرخاشگری خود را به نمایش بگذارد.
- هیپومانیا: دوره هیپومانیا شباهت زیادی به مانیا دارد؛ با این تفاوت که حالات و هیجان هایی که فرد در این دوره تجربه می کند، از دوره مانیا شدت کمتری دارند. با اینکه در این دوره، فرد با مشکلات کمتری نسبت به شیدایی روبرو است، اما هنوز هم ممکن است این حالات مشکلاتی را در زندگی فرد ایجاد نماید.
- افسردگی: افسردگی دو قطبی با افسردگی معمولی تفاوتی اندک دارد و نسبت به آن شدیدتر خواهد بود. در افسردگی دو قطبی، فرد ممکن است علائمی از افسردگی نظیر تحریک پذیری، احساس گناه، بی قراری و نا امیدی را تجربه نماید که نسبت به افسردگی عادی شدیدتر و آسیب زا تر هستند.
- دوره های ترکیبی: در این دوره ها ممکن است فرد ترکیبی از افسردگی، مانیا و هیپومانیا را به صورت همزمان تجربه نماید. بدین شکل، فرد انرژی زیاد را همزمان با خلق پایین تجربه نموده و در معرض آسیب و اقدامات خطر آفرین نظیر خودکشی قرار می گیرد.
دو قطبی در زنان
انواع اختلال Bipolar
به صورت کلی اختلال دو قطبی به چهار دسته تقسیم می شود:
اختلال دو قطبی نوع I: فرد حداقل یک دوره شیدایی یا دوره ترکیبی را تجربه می کند.
اختلال دو قطبی نوع II: فرد به شیدایی کامل نرسیده و دوره هایی از هیپومانیا و افسردگی را تجربه می نماید.
اختلال خلق ادواری: این اختلال نمونه ضعیف تر و خفیف تر اختلال دو قطبی است که فرد علائم خفیفی از نوسان خلق و هیجان را تجربه می کند.
انواع نامشخص: در این نوع، فرد حالاتی از نوسان خلقی و هیجانی و شیدایی را تجربه می کند که در دسته های بالا جای نمی گیرد. در این وضعیت روانپزشک می تواند مشکل را به عنوان اختلال دو قطبی نامشخص تشخیص دهد.
این اختلال در زنان و مردان چه تفاوتی دارد؟
اختلال دو قطبی به صورت معمول، به نسبت برابر در بین زنان و مردان شیوع پیدا می کند. اما ممکن است تفاوتی در علائم در هر دو جنس دیده شود که رایج ترین آن ها را مطرح می کنیم:
دو قطبی در زنان
- عموما در دهه سوم زندگی تشخیص داده می شود
- دوره شیدایی برای زنان خفیف تر است
- دوره های افسردگی بیشتری را نسبت به شیدایی تجربه می کنند
- ممکن است با عارضه هایی نظیر چاقی و تیروئید همراه باشد
- ممکن است این اختلال در دوره عادت ماهانه یا حاملگی عود کند
دو قطبی در مردان
- عمدتا اختلال، زودتر تشخیص گذاری می شود
- فرد دوره های شیدایی شدیدتری را تجربه می کند
- احتمال خودکشی برای مردان بیشتر از زنان است
دو قطبی در مردان
درمان اختلال دو قطبی
معمولا روانپزشکان و روانشناسان برای کنترل و بهبود وضعیت افراد مبتلا به اختلال دو قطبی از دارو درمانی و روان درمانی همزمان استفاده می کنند. در این موارد بسته به وضعیت بیمار، ممکن است داروهای ضد روان پریشی یا تثبیت کننده خلق و خو نظیر لیتیم مورد استفاده قرار گیرد. در مواردی نیز با صلاحدید روانپزشک، بیمار تحت درمان شوک الکتریکی(ECT) قرار گرفته و به واسطه شوک خفیفی که به قسمت های مختلف مغز وارد می شود، مغز تحریک شده که در نهایت به بهبود حالات فرد منجر خواهد شد.
