اختلالات خواب Sleep disorders

خواب به وسیله چند مکانیسم پایه تنظیم می شود. وقتی این سیستم ها دچار اشکال شوند اختلالات خواب بروز می کنند.

بهداشت خواب: یک یافته شایع این است که سبک زندگی فرد منجر به آشفتگی خواب می شود.این امر به صورت بهداشت ناکافی خواب بیان می شود. موارد عموماً پذیرفته شده برای کمک به بهداشت خواب شامل موارد ذیل می باشد:  1- عدم خواب زیاد روزانه که باعث اشکال در خوابیدن فرد در شب میشود. 2- ایجاد یک برنامه منظم خواب و بیداری 3- حداقل 2 ساعت قبل از خواب از خوردن چای،قهوه،کافئین،کاکائو و کشیدن سیگار خودداری کنید. 4- سعی کنید شبها بستر خود را عوض نکنید. 5- ایجاد یک برنامه منظم ورزش روزانه  6- آنقدر بخوابید که برای سلامتی و کارآرایی در روز بعد لازم است نه بیشتر نه کمتر. 7- قبل از خوابیدن حمام ولرم،نوشیدنیهای گرم که محرک نباشد مثل نوشیدن یک لیوان شیر،موسیقی ملایم و تمرینات تن آرای که کمک به خواب فرد مینماید استفاده کنید. 8- الگوی خواب هنگام شب یادداشت شده و در شب های بعدی از آن به عنوان برنامه خوابی استفاده کنید. 9- عدم تماشای تلوزیون و عدم گوش دادن به رادیو و عدم مطالعه در رختخواب (استفاده از رختخواب فقط برای خواب) 10- در محیطی آرام با محرکی آرام استراحت کنید مثال(نور کم ،صدای کم،و …………) 11-حداقل یک ساعت قبل از خواب سعی کنید افکار روزانه ،استرس های روزانه را از خود دور کنید وقتی بعد از 20 الی 30 دقیقه نتوانستید بخواب بروید با مطالعه یا یک سرگرمی خود را مشغول سازید و تا هنگامیکه مجددا احساس نیاز به خواب نکنید به رختخواب برنگردید. 12- تنها هنگامی به بستر بروید که خوابتان می آید. 13- دمای محیط خواب باید متعادل و نسبتا خنک باشد. 14- ساعت خوابیدن و بیدار شدن حتی در روزهای تعطیل با سایر روزهای کاری فرد یکی باشد تا موجب اختلال و برهم زدن الگوی تعادل خواب نشود.

 

10 گروه از اختلالات خواب به شرح زیر وجود دارند :

1-اختلال بی خوابی

2-اختلال پرخوابی

3-حمله خواب

4-اختلالات خواب مرتبط با تنفس

5-اختلالات ریتم شبانه روزی خواب

6-بد خوابی ها

7-اختلالات برانگیختگی خواب

8-اختلال کابوس

9- اختلال رفتاری خواب REM

10- سندرم پاهای بیقرار

 

اختلال بی خوابی(insomnia)

بی خوابی عبارت است از نارضایتی از کیفیت یا کمیت خواب همراه با یک یا چند مورد از علایم زیر: اشکال در شروع خواب، اشکال در تداوم خواب همراه با بیدار شدن های مکرر، یا اشکال در بازگشت به خواب و سحرخیزی همراه با ناتوانی فرد برای به خواب رفتن. بیخوابی شایع ترین نوع شکایت خواب بوده و ممکن است مداوم یا گذرا باشد.مطالعات شیوع سالانه این اختلال را در افراد بزرگسال، 30 الی 45 درصد گزارش کرده اند.

درمان دارویی

بی خوابی اولیه اغلب با بنزودیازپین، زولپیدم، زالپون و سایر دارو های خواب آور درمان می شود. دارو های خواب آور را باید با احتیاط به کار برد. به طور کلی این دارو ها نباید بیشتر از دو هفته تجویز شوند. بنزودیازپین ها رایج ترین دارویی رخوت زا هستند که برای درمان بی خوابی به کار می روند. داروهای خواب طولانی اثر مانند کوازپام برای بی خوابی های اواسط شب مناسب ترند و دارو های کوتاه اثر مانند زولپیدم و تریازولام برای افرادی مناسبند که در به خواب رفتن مشکل دارند. ضد افسردگی های رخوت زا مانند ترازودون نیز اغلب برای کمک به خواب نیز تجویز می شوند.

اختلال پرخوابی

خواب آلودگی مفرط (پرخوابی) اختلال جدی و ناتوان کننده ای است که نه تنها بر خود فرد، بلکه بر خانواده همکاران و کل جامعه اثر می گذارد. خواب آلودگی می تواند پیامد های موارد زیر باشد: خواب ناکافی- کژکاری نورولوژیک سیستم های مغزی تنظیم کننده خواب – خواب منقطع. تشخیص پرخوابی زمانی گذاشته می شود که هیچ علت دیگری برای خواب آلودگی مفرط وجود نداشته باشد و این امر 1ماه طول کشیده باشد. خواب آلودگی تاثیرات زیان باری بر روی توجه، تمرکز، حافظه و فرآیندهای شناختی می گذارد و می تواند نتایج زیان باری از جمله افت تحصیلی، تصادفات وسایل نقلیه و حوادث صنعتی برجای بگذارد.

درمان  دارویی پرخوابی

پرخوابی ناشی از خواب ناکافی با افزایش و نظم بخشی به دوره های خواب درمان می شود.اما اگر خواب آلودگی ناشی از حمله خواب، بیماری های طبی یا پرخوابی ایدیوپاتیک باشد معمولاً درمان های دارویی انجام می شود.درمان اول با مدافینیل یه یک داروی محرک است می باشد و درصورت عدم پاسخگویی از محرک های سنتی نظیر آمفتامین و مشتقات آن استفاده می شود.

حمله خواب (نارکولپسی)

نارکولپسی یا حمله خواب عبارت است از خواب آلودگی مفرط روزانه همراه با نفوذ خواب REM در حالات بیداری.این حملات خواب در واقع دوره های خواب آلودگی غیر قابل مقاومتند که منجر به دوره های خواب 10 تا 20 دقیقه ای می شود.این حملات ممکن است در مواقع نامناسب مانند غذا خوردن، رانندگی، صحبت کردن و… رخ دهد. در این حملات بیمار نمی تواند جلوی خواب خود را بگیرد و اغلب با قوام باختگی (کاتاپلکسی) دیده می شود که عبارت است از افت ناگهانی قوام عضلانی و سقوط فرد. سایر موارد در حمله خواب عبارتند از توهمات پیش خوابی یا پس خوابی مانند تجارب روشن ادراکی شنیداری یا دیداری که موقع شروع خواب یا بیداری رخ می دهد.علامت دیگر ناشایع در حمله خواب، فلج خواب است که در جریان آن  بیمار بیدار و هشیار است اما نمی تواند عضلات خود را حرکت دهد.

حمله خواب نادر نیست و برآورد می شود که این اختلال در 0.02 تا 0.16 درصد از بزرگسالان رخ می دهد و تا حدودی زمینه خانوادگی دارد. حمله خواب ممکن است در هر سنی روی دهد ولی اغلب در نوجوانی یا جوانی آغاز می شود و عموماً سن شروع آن قبل از 30 سالگی است.

اختلالات خواب مرتبط با تنفس

تنفس مختل در خواب شامل اختلالاتی از سندرم مقاومت مجاری هوایی فوقانی تا وقفه تنفسی شدید انسدادی خواب را در بر می گیرد.

سه اختلال تحت طبقه اختلالات خواب مرتبط با تنفس گنجانده شده است که در ادامه به توضیح آنها می پردازیم:

افت تنفس/ وقفه تنفسی انسدادی خواب

مشخضه اختلال افت تنفس/ وقفه تنفسی انسدادی خواب که OSA نامیده می شود، انسداد مجاری هوایی فوقانی به شکل تکرار شونده  در خلال خواب است که منجر به منقطع شدن خواب می شود. وقتی فرد به خواب می رود مقاومت مجرای هوایی افزایش می یابد و در برخی افراد این منجر به انسداد مجاری هوایی می شود. این امرباعث کاهش اشباع اکسیژن شریانی و برانگیختگی گذرا می شود که معمولاً 10 ثانیه یا بیشتر طول می کشد. ویژگی های بالینی  OSA شامل خواب آلودگی مفرط، خروپف، خواب نا آرام، بیدار شدن های شبانه همراه با احساس خفگی و فقدان تنفس، خشکی دهان صبحگاهی، سردرد صبحگاهی و تعریق شبانه می باشد. عوامل زمینه ساز برای این اختلال عبارتند از: جنسیت مذکر، چاقی، میانسالی،کوچکی فک (میکروگناسی)، عقب بودن فک پایین، ناهنجاری های بینی-حلقی و کم کاری تیروئید.

وقفه تنفسی مرکزی خواب

وقفه تنفسی مرکزی خواب یا CSA که معمولاً در سالمندی بروز می کند بر اثر نارسایی دوره ای مکانیسم های سیستم عصبی مرکزی ایجاد می شود که محرک تنفس هستند. CSA طبق تعریف عبارت است از فقدان تنفس به دلیل فقدان تلاش تنفسی. این یک اختلال  کنترل تهویه است که در آن دوره های مکرر وقفه تنفس و افت تنفسی در خلال خواب بر اثر تغییرات تلاش تنفسی دیده می شود.

افت تهویه مرتبط با تنفس

افت تهویه یا هیپوونتیلاسیون مرتبط با خواب مانند سایر اختلالات خواب ، باعث بی خوابی در طی شب و خواب آلودگی در طول روز می شود. هم چنین علائم این اختلال شامل بیداری های زیاد هنگام خواب ، بی قراری و سردردهای صبحگاهی است. اختلال هیپوونتیلاسیون مرتبط با خواب با یا بدون علت مشخص است یا ناشی از افت تهویه مادرزادی حبابچه ای مرکزی و یا ناشی از بیماری جسمی مانند اختلال ریوی و … است.

اختلالات ریتم شبانه روزی خواب

اختلالات ریتم شبانه روزی خواب شامل طیف وسیعی از اختلالاتی هستند که در آنها بین دوره های مطلوب و واقعی خواب فاصله معناداری وجود دارد. وجه مشترک این گروه از اختلالات خواب، سبب شناسی زمانه ای پایه ای است: عدم هم زمانی بین ساعت زیستی شبانه روزی درونی فرد و چرخه خواب و بیداری مطلوب. در این طبقه 7 نوع اختلال وجود دارد.

1-  نوع تاخیر مرحله خواب: این اختلال زمانی بروز پیدا میکند که ساعت زیستی کندتر از 24ساعت یا دیرتراز برنامه مطلوب کار کند.

2-  نوع جلو افتادن مرحله خواب: جلو افتادن مرحله خواب زمانی بروز می کند که چرخه ریتم شبانه روزی زودتر تغییر میکند بنابراین چرخه خواب آلودگی زودتر از موعد ، مثلا هنگام غروب، شروع می شود.

3-  نوع خواب- بیداری نامنظم: این اختلال زمانی بروز پیدا می کند که ریتم خواب-بیداری شبانه روزی وجود نداشته باشد یا نظم آن برهم خورده باشد،در نتیجه بیداری های نامتناسب شبانه یا چرت های طولانی مدت روزانه به وجود می آید.

4-  نوع خواب-بیداری غیر 24 ساعته: در شرایط طبیعی هم زمان سازی ریتم شبانه روزی به صورت روزانه در پاسخ به چرخه روشنایی-تاریکی اتفاق می افتد. زمانی که تنظیم روزانه این دو چرخه برهم بخورد، این اختلال به وجود می آید.

5- نوع نوبت کاری: افرادی که کار نوبتی انجام می دهند، دچار بر هم خوردن نظم ریتم شبانه روزی با برنامه خواب- بیداری می شوند که منجر به بی خوابی شدید هنگام تلاش برای خوابیدن و خواب آلودگی مفرط هنگام تلاش برای بیدار ماندن و در نتیجه محرومیت عمیق خواب است. نوع تاخیر جت نیز زیرمجموعه ای از این نوع اختلال خواب است، که مسافرت های سریع السیر منجر به عدم همزمانی بین ریتم شبانه روزی خواب-بیداری زیستی فرد و محیط می شود.

6- ناشی از بیماری طبی: بیماری هایی که منجر به خانه نشینی بیمار می شود، دوره های بستری و مصرف داروهای رخوت زا، می توانند بر چرخه خواب-بیداری اثرات نامطلوب بر جای بگذارد.

بد خوابی ها

بدخوابی ها مجموعه متنوعی از اختلالات خواب هستند که مشخصه آنها پدیده های فیزیولوژیک یا رفتاری است که در خلال خواب ایجاد می شوند.بیداری، خواب غیر REM و خواب REM را می توان سه حالت پایه دانست که سازمان عصبی آنها متفاوت است. در خلال بیداری بدن و مغز هردو فعالند. در خواب غیر REM بدن و مغز فعالیت کمتری دارند. در خواب REM بی قوامی بدن با فعالیت مغز همراه می شود(که رویا دیدن در این مرحله اتفاق می افتد). به نظر می رسد که در برخی بدخوابی ها مرز حالت های پایه  شکسته شده است. برای مثال خواب گردی و وحشت خواب شامل رفتارهای بیداری نسبی هستند که در خلال خواب غیر REM بروز می کنند.

خواب گردی

در این اختلال همانطور که از نامش برمی آید، فرد از بستر بی می خیزد و بدون بیداری کامل، راه میرود. این حالت گاهی سومنامبولیسم نامیده می شود و طی آن فرد ممکن است در عین حال که ناهوشیار است درگیر انواع رفتار های پیچیده ای شود. خود فرد از این اعمال آگاه نیست و بعد از آن چیزی به خاطر نمی آورد. خواب گردی در بزرگسالان نادر است و برعکس، در کودکان بسیار شایع است  و اوج شیوع آن 4 تا 8 سالگی است. این اختلال معمولاً بعد از نوجوانی خود به خود از بین می رود.

سکس سومنیا

اختلال جنسی مرتبط با خواب یا سکس سومنیا زمانی اطلاق می شود که فرد در خلال خواب و بدون آگاهی هوشیار، درگیر فعالیت های جنسی مانند خودارضایی،نوازش کردن یا مقاربت جنسی می شود.

وحشت خواب

مشخصه آن بیداری ناگهانی فرد همراه با ترس شدید است که در ثلث اول خواب رخ می دهد.این دوره ها معمولاً با یک جیغ شدید یا گریه شروع می شوند و با تظاهرات رفتاری اضطراب شدید تا حد وحشت زدگی همراه اند. فردی که وحشت خواب را تجربه می کند معمولاً در بستر می نشیند و به محرک ها پاسخ نمی دهد و اگر بیدار شود سردرگم یا دچار اختلال موقعیت سنجی است.

اختلال کابوس

کابوس ها رویاهای وحشتناک یا ترساننده هستند که منجر به فعالسازی سیستم سمپاتیک و بیداری رویابین می شود. کابوس ها در خلال خواب REM رخ می دهند و بعد از آن فرد معمولاً رویا را به خاطر می آورد. کابوس ها در کودکان 3 تا 6 ساله رایجند (با شیوع 10 تا 50 درصد) ، اما در بزرگسالان شیوع آن به کمتر از 1 درصد می رسد.

اختلال رفتاری خواب REM

این اختلال شامل فقدان آتونی (فقدان تونوس عضلانی در خواب) در خلال مرحله خواب REM است.نتیجه آن این است که فرد رویاهایش را اعمال می کند. تحت شرایط طبیعی، به دلیل هیپولاریزاسیون نورون های حرکتی، در مرحله خواب REM فرد بی تحرک می شود. بدون این آتونی، مشت زدن لگد زدن جهیدن و دویدن از بستر در خلال رویا بروز پیدا می کند.

سندرم پاهای بی قرار

سندرم پاهای بی قرار (RLS) که سندرم اکبام نیز خوانده می شود، احساس ذهنی عذاب آور در اندام هاست، معمولاً در پاها که گاهی به صورت احساس حرکت خزیدن حشرات توصیف می شود و همراه با میل غیر قابل مقاومت حرکت دادن پاها در حالت استراحت یا هنگام تلاش برای خوابیدن است. بیماران اغلب می گویند که احساس می کنند مورچه روی پوستشان حرکت می کند و در پاهایشان احساس خزیدن می کنند.این حالت شب ها تشدید می شود و حرکت دادن پاها یا راه رفتن موجب تخفیف آن می شود.